Тэмээ тэнгээ эвдэж, монголчууд хязгаараа давах цаг айсуй

Эрт цагийн домогт тэмээ хэмээх амьтан 12 жилд багтахыг хүссэн боловч хулганы мэхэнд унаж хасагдсан тухай өгүүлдэг. Харин энэ цаг үед тэмээ дэлхий нийтийн анхаарлын төвд орж, тогтвортой хөгжлийн зорилтуудын нэг хэсэг болоод зогсохгүй Монгол Улсын түүхэнд тодоор тэмдэглэгдэн үлдэх чухал үйл явдлын бэлэгдэл болжээ. НҮБ-ын Ерөнхий ассамблей 2024 оныг Олон улсын тэмээн овогтын жилээр зарлахтай зэрэгцэн монголчуудын хувьд бас нэгэн онцгой үйл явдал тохиож, 2025 онд Улаанбаатар хотноо JCI байгууллагын Ази, Номхон далайн бүс нутгийн чуулганыг зохион байгуулах эрхийг албан ёсоор хүлээн авсан. Зөвхөн Монголд л байдаг хос бөхт тэмээг бэлэгдлээ болгосон “JCI ASPAC 2025” чуулган нь Монгол Улсад зохион байгуулагдах хамгийн том олон улсын арга хэмжээ болох бөгөөд дэлхийн 70 орны 5000 гаруй залуусыг дөрвөн өдрийн турш үнэт зүйл, итгэл үнэмшлээр нь нэгтгэн 143 үйл ажиллагаанд оролцуулах юм.

70 өөр орны салбар салбарын манлайлагчдыг нэгтгэж, 5000 хүнийг нэг дор төвлөрүүлэх чуулганы урсгалаар нислэг, зочид буудал, нийтийн тээвэр, такси, хоол үйлдвэрлэл, харуул хамгаалалт, даатгал гээд олон салбар хэдийн хөл хөдөлгөөнд оржээ. Хөл хөдөлгөөнд ороод зогсохгүй олон улсын түвшний үйлчилгээ үзүүлж, улсынхаа нэр нүүрийг авч гарах хүндхэн үүрэгтэй ч нүүр тулж буй. Учир нь манай шинэ онгоцны буудал өдөртөө 2000 гаруй хүн буулгах хүчин чадалтай бөгөөд тус үйл ажиллагаа Монгол Улсын аялал жуулчлалын оргил үе зургаан сартай давхцаж байна. Зөвхөн нислэг, нисэх буудлын хүрэлцээ төдийгүй 5000 хүнийг нэг дор багтаах зочид буудал, ресторан, хурлын заал хомсдолтой байгаа нь ч сорилт болж, Улаанбаатар хотын нөөц бололцоонд тулж байгааг зохион байгуулагчид онцолж байв. Энэ бүх сорилтыг даван гарч тэмээ тэнгээ эвдэж, монголчууд хязгаараа давахад ердөө хоёр сар үлджээ. Гэхдээ хос бөхт тэмээ ердийн үед   нуруундаа 200-240 кг-ыг, тэргэнд хөллөсөн үед 400-500 кг ачаа тээж чаддаг. Бид тэмээгээ тэргэнд нь хэдийн хөллөчихсөн…

Жижигхэн Монголын жирийн биш амбиц

Ази, Номхон далайн бүс нутагт хүчтэй байр суурьтай байх нь дэлхий дахинд геополитикийн манлайлал үзүүлэх боломж олгодог. Тиймээс ч бүсийн хүчирхэг орнууд АСПАК чуулганыг зохион байгуулахаар ширүүхэн өрсөлддөг. Анх 2007 онд Шунхлай группийн Ерөнхийлөгч П.Батсайхан ЈСІ Монгол байгууллагыг удирдаж байхдаа ASPAC-ыг эх орондоо хийх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлж байсан бөгөөд тухайн үед дэлхийн байгууллагын удирдлагууд итгэж чадахгүй, гайхаж байсан түүхтэй. Харин JCI Монгол байгууллагын залуус арван жилийнхээ шаргуу хөдөлмөрийнхөө үр дүнд  тус чуулганыг анх удаа зохион байгуулснаар өөрсдийгөө дэлхийн 120 оронд салбартай 160 мянга гаруй хүнд батлан харуулсан байна.

Гэхдээ олон улсын томоохон чуулганыг нэг улсын нэг хотод дахин хийх жишиг байдаггүй. Уртаашаа, өргөөшөө Улаанбаатар гэх ганцхан мега хоттой манай орны хувьд хоёр дахь удаагаа энэ эрхийг авсан нь тэмээ арван хоёр жилд орсонтой л ижил үйл явдал. Жижигхэн Монголын хувьд энэ бол гадаад бодлогын ганган нүүдэл ч байж мэднэ. Учир нь тус чуулганд Япон, Солонгос, Сингапур, Австрали зэрэг бүсийн эдийн засгийн гол тоглогчид тэргүүтэй 71 орны лидерүүд оролцоно.

Энэ талаар МУИС-ийн Олон улсын харилцааны тэнхимийн ахлах багш Г.Баасанхүү  “XXI зууны олон улсын харилцаанд улс гүрнүүдийн харилцан хамаарал гүнзгийрэхийн хэрээр зөөлөн арга хэрэгслээр эерэг дүр төрх бүтээж хөгжүүлэхэд анхаарч байна. Энэ бодлого зөвхөн үндэсний ялгарах онцлогоо сурталчлахаас гадна олон талт санаачилга, төрөл бүрийн үйл ажиллагаагаар тасралтгүй дэмжигддэг. Олон улсын чуулган зохион байгуулснаар Монгол Улс томоохон арга хэмжээ амжилттай зохион байгуулах чадамжтай гэдгийг харуулахын зэрэгцээ бид бүс нутгийн болон олон улсын хамтын ажиллагааны идэвхтэй оролцогч гэдгээ харуулж, шинэ түншлэл үүсгэх боломжтой. Дэлхийн 70 гаруй улсын 4000 гаруй зочин ирж оролцоно гэдэг нь гадаад харилцаан дах улс төрийн уур амьсгалд нөлөөлж, сонирхогч талууд хөрөнгө оруулалт хийх урьдач нөхцөлийг бүрдүүлж байна” хэмээсэн юм. Мөн тэрбээр чуулганы  “Ногоон чуулган” үзэл баримтлал нь монголчуудын байгаль дэлхийгээ шүтэн, дасан зохицож ирсэн амьдралын ухаан, байгалиа хамгаалдаг уламжлалт бодлогыг олон улсад сурталчлан таниулахад бодит хувь нэмэр оруулж, бидний уламжлалт амьдралын хэв хаяг XXI зууны улс орнуудад хариуцлагатай хөгжлийн загвар болж, олон улсын эерэг имиж дүр төрхийг өсгөж буйг онцоллоо.

18 мянгаас 18 сая руу

2024 онд тус чуулганыг хүлээн авсан Камбож улс 10 гаруй жилийн шаргуу хөдөлмөрийн үр дүнд зохион байгуулахаар сонгогджээ. Энэ нь Камбожийн түүх, соёлын уламжлалыг дэлхийд сурталчлах боломж олгож, нийгэмдээ сайн дураараа хувь нэмэр оруулдаг, манлайлагч залуусын нэгдлийн ачаар дөрвөн сая ам.долларын ашигтай ажилласан байна. Харин Монгол Улсын эдийн засагт чуулганы ачаар хамгийн багадаа 16-18 сая орчим ам.доллар үлдэх бөгөөд 18 мянга гаруй ажлын байр шууд идэвхжих аж.

“JCI ASPAC 2025” чуулган зохион байгуулах хорооны дарга О.Наранбаатар “Бид ASPAC-ыг хоёр дахь удаагаа зохион байгуулах гэж байна. 2017 онд нэг дор 3600 хүнийг цуглуулж, өнөөдрийг хүртэлх Монгол Улсад болсон хамгийн том олон улсын чуулганыг хийсэн. Тухайн үед 51 орны 3600 залуу манай оронд өөрсдийн зардлаар ирж, эдийн засагт дөрөв хоногийн дотор 12 сая ам.долларын орлого оруулж байсан. Эх орноо сурталчлах маш том боломж болж, хөрөнгө оруулагчдын манай улсыг харах өнцөг өөрчлөгдөхөд ч хувь нэмэр оруулсан байх. Аялал жуулчлалыг дэмжих төвийн судалгаагаар Монголд ирж байгаа нэг жуулчин дунджаар эдийн засагт 1964 ам.доллар үлдээдэг. Харин JCI-ын кэйсийг судлаад үзэхэд дунджаар 3600 орчим ам.долларыг тухайн улсдаа үлдээж байгаа” хэмээн чуулганы эдийн засгийн ач холбогдлын талаар ярилаа.

2024 онд "Go Mongolia" брэндийн дор хэрэгжүүлсэн нэгдсэн стратегийн үр дүнд Монгол Улс 810 мянган жуулчин хүлээн авч, аялал жуулчлалын салбарын орлого 1.6 тэрбум ам.долларт хүрч, эдийн засгаа солонгоруулах гэгээ харагдаж эхэлсэн энэ үед залуучуудын төрийн бус байгууллага өөрсдийн санаачилгаар эдийн засагтаа бага боловч хувь нэмэр оруулан, олон улсын түвшинд нүүр бардам өрсөлдөхөд монголчуудыгаа бэлтгэж буй нь сайшаалтай. Энэ талаар Аялал жуулчлалын мэргэжлийн холбооны УЗ-ийн гишүүн, Discover Mongolia Travel ХХК-ийн ерөнхий захирал Б.Барсболд “Олон улсын томоохон чуулган зохион байгуулна гэдэг нь аялал жуулчлалын салбарт маш том боломж. 5000 зочин гадаадаас ирэхэд 5000 хэрэглэгч шинээр бий болно. Чуулганд ирж байгаа хүмүүс жирийн жуулчид биш. Ихэнх нь бизнес эрхлэгч, судлаач, томоохон байгууллагын төлөөлөгч байдаг. Тиймээс эдгээр хүмүүст зориулсан аялал жуулчлал арай өөр. Энэ төрлийн жуулчид энгийн жуулчдаас дунджаар 2-3 дахин их мөнгө зарцуулдаг гэсэн судалгаанууд бий. Эдгээр зочдод нэгдүгээрт, маш сайн үйлчилгээ хэрэгтэй. Цаг зав багатай тул тухтай, үр дүнтэй, шуурхай үйлчилгээ авахыг хүсдэг. Тиймээс дээд зэрэглэлийн зочид буудал, хувийн тээвэр, VIP хөтөч гэх мэт өндөр зэрэглэлийн үйлчилгээг илүүд үзнэ. Хоёрдугаарт, тухайн орныхоо өв соёлтой богино хугацаанд танилцаж, аялахыг эрхэмлэхээс гадна бизнесийн шинэ боломжуудыг эрэлхийлдэг тул нэг сумаар олон туулай буудах боломжтой. Улмаар ийм арга хэмжээнд оролцсон хүмүүс Монголыг илүү сонирхож, дахин ирэх боломж нэмэгддэг” гэсэн юм.

Торгоны замын эрх чөлөөнд тэмүүлэх 1500

“JCI ASPAC 2025” чуулган зохион байгуулах хорооны дарга О.Наранбаатарын хэлж буйгаар тэд торгоны замын эрх чөлөөг зорьж буй аж. Тэрбээр “Энэ жилийн ASPAC-аар монголчууд бид өв уламжлалаа тээн ирээдүй рүү тэмүүлж, дижитал эрин зуунтай хөл нийлүүлэн хөгжиж байгааг торгоны замаар нүүдэллэх тэмээгээр дамжуулан илэрхийлсэн. Манай ард түмэн торгоны зам гэх Ази, Европыг холбосон худалдааны өргөн чөлөөг хөгжүүлэхэд том хувь нэмэр оруулж, энэ замыг Монголын эзэнт гүрэн захирч байх үедээ  хамгийн энх тайван, аюулгүй болгож, эрчимтэй хөгжүүлсэн түүхтэй. Торгоны зам зөвхөн худалдааных байгаагүй, маш том соёлын солилцооны гүүр байсан. Торгоны замаар аль ч улсын худалдаачин чөлөөтэй нэвтрэх боломжтой байсан шиг энэ жилийн ASPAC яг л ийм мэдрэмжийг төрүүлээсэй гэж хүсэж байгаа” хэмээн  итгэл үнэмшил дүүрэн ярьж байлаа.

Чуулганы үеэр оролцогчид олон улсын чанартай сургалтуудад сууж, мэтгэлцээн, илтгэх урлагийн тэмцээнд хоёрдогч хэлээр өрсөлдөн, бизнесээ таниулж, дэлхийн томоохон бизнес эрхлэгчид, төлөөлөгчдөөр шүүлгэж, хөрөнгө оруулалт босгон, холбоо харилцаа тогтоохоос гадна орон орны салбар байгууллагууд хамтран нийгэмд чиглэсэн төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэх аж. Энэ бүхнийг хийхдээ НҮБ-ын Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудтай уялдуулан “Ногоон Чуулган” үзэл баримтлалыг бүсийн чуулганд анх удаа нэвтрүүлэх бөгөөд Net-Zero буюу хүлэмжийн хийн ялгарал, шингээлтийн тэнцвэрт байдлыг хангасан шийдлүүдийг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөжээ. Жишээлбэл, чуулганд бүртгүүлсэн оролцогч бүр Монгол орны хөрсөнд нэг мод тарих ба дунджаар 5000 мод ургуулж, энэ нь жилд 100-150 тонн нүүрстөрөгч шингээх юм. Мөн тэд монголчууд ирээдүйд тэмүүлэн хөгжиж буйг илэрхийлж, JCI байгууллагын түүхэн дэх хамгийн дэвшилтэт технологи, дижитал шийдлүүдийг ашигласан чуулган болгохоор зорьж буй бөгөөд хиймэл оюун ухааныг ашиглан, нөөцийг оновчтой ашиглах, хоол хүнсний хаягдлыг бууруулахаар төлөвлөжээ.

Хамгийн сонирхолтой нь энэ бүх эдийн засаг, гадаад харилцааны үр өгөөжийн төлөө JCI Монгол байгууллагын 17 салбарын 1500 гаруй залуус үнэ хөлсгүй, сайн дураараа ажиллаж, жижигхэн Монголын жирийн биш амбицыг зүрхэндээ тээж байна. Торгоны замын эрх чөлөөнд тэмүүлэх 1500-д амжилт хүсье!

Т.Намуунболор