Сонгууль дөхөхтэй зэрэгцэн УИХ-ын гишүүд тайлан тавих нэрийдлээр өөрсдийгөө сурталчлах өнгөт, өндөр үнэтэй сэтгүүл тараадаг уламжлал хэдийнээ тогтжээ. Шуудхан хэлэхэд, өөрсдийнхөө ПР-ын сурталчилгаа болох энэ арга барилаа тэд хийж бүтээсэн “ажлын минь тайлан шүү” гэж халхавчилдаг.  

Гишүүдийн сэтгүүл тараах үйл явцыг Сонгуулийн тухай хуульд тусгачихсан хэд хэдэн заалт бий. Тэгвэл уг заалтыг Үндсэн хуулийн Цэцээс Үндсэн хууль хууль зөрчсөн гэх дүгнэлтийг гаргажээ. Үүнд энэхүү заалт нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 

• Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан “… тэгш байдал,  … хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн.”,  
• Арван дөрөвдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Монгол Улсад хууль ёсоор оршин суугаа хүн бүр хууль, шүүхийн өмнө эрх тэгш байна.” ,
• Мөн зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Хүнийг … албан тушаал …-аар нь ялгаварлан гадуурхаж үл болно. …”,
• Арван зургадугаар зүйлийн 9 дэх заалтад “… Төрийн байгууллагад сонгох, сонгогдох эрхтэй. …” гэснийг тус тус зөрчсөн гэв.

ЭНЭ АСУУДЛААР ЗАРИМ УИХ-ЫН ГИШҮҮДИЙН БАЙР СУУРЬ ЮУ БАЙВ? 

Мэдээж УИХ-ын гишүүд сонгогчдодоо ажлаа тайлагнах нь зүй ёсны асуудал боловч сонгуулийн жил сонгогдсон гишүүдэд давуу тал олгон тэгш гараанаас өрсөлдөх нөхцөлийг дордуулаад зогсохгүй сонгуулийн жил төрийн эх үүсвэрийг улс төрийн сурталчилгааны зорилгоор ашиглах нөхцөлийг бүрдүүлж байгаа юм.

Энэ талаар Бодлогод залуусын хяналт ТББ-ын Захирал Ц.Мандхатан дараах мэдээллийг өгөв.

Тэрээр "Энэ удаагийн ээлжит сонгуульд мандатын тоогоор буюу тус бүр нийт 78 нэр дэвшүүлж өрсөлдсөн хоёр зонхилох намаас УИХ болон бусад улс төрийн албан тушаал эрхэлж байсан 48 нэр дэвшигч өрсөлдсөн. Үүнээс УИХ-д 33 нь ахин сонгогджээ. 

Эдгээр нэр дэвшигчийн нийгмийн сүлжээнд сонгуулийн сурталчилгаа хуульд заасан хугацаанд эхлэхээс өмнөх 2 долоо хоногийн хугацаанд нийтэлсэн мэдээллийг үзэхэд 12 нь Алдарт эхийн одон гардуулах, барилгын шав тавих гэх мэт ажил гүйцэтгэн нэр дэвшсэн тойргууддаа албан томилолтоор ажилласан байх аж. 

Иймд шударга сонгуулийн гол зарчим болох тэгш гараанаас өрсөлдөх нөхцөлийг хангахад чиглүүлж зохих өөрчлөлтийг хуульд тусгах нь зүйтэй. Нэг ёсондоо тэд иргэдэд илүү танигдаж, өөрсдийгөө сурталчлах ажлыг хийж байгаа нь харагдаж байна.  

Бусад улсад энэ асуудлаар ямар зохицуулалт байдаг вэ. Ардчилал сонгуульд дэмжлэг үзүүлэх олон улсын хүрээлэн (IDEA)-гээс 80 ардчилсан улсын хууль тогтоомжийг судалгаанд:

• Зөвхөн Өмнөд Солонгос Улсын хуульд Үндэсний Ассамблейн гишүүн сонгогчдод ажлаа хэрхэн тайлагнах талаар зохицуулсан байдаг. Ингэхдээ сонгуулийн өрсөлдөөний тэгш гарааг хангах үүднээс санал хураахаас өмнөх 90 хоногт хэвлэмэл тайлан тараах, уулзалт зохион байгуулах зэргийг хориглож, зөвхөн цахим шуудан, өөрийн интернэт цахим хуудсаар дамжуулж тайлагнахыг зөвшөөрдөг ажээ.
• Энэтхэг Улсын хуулиар парламентын гишүүд албан томилолтыг сонгуулийн сурталчилгаатай зэрэгцүүлж ашиглахыг хориглодог байна.

Энэ мэт жишээ болох улс орнуудын туршлагаас судалж манай улс Сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах бүрэн боломжтой" гэв. 

Дээрх Үндсэн хуулийн цэцээс гаргасан дүгнэлтийг УИХ хүлээж авсан бөгөөд УИХ-ын гишүүн Ц.Сандаг-Очироор ахлуулсан ажлын хэсэг гарч ажиллаж байгаа аж. 

Гэвч УИХ уг дүгнэлтийг хүлээж авсан гээд асуудал шийдэгдсэн гэсэн үг биш. Одоогоор хэрхэн шийдвэрлэх, Сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах эсэх нь 126 гишүүний бүрэн эрх болоод байна. Иймд сонгуулийн шударга бус тогтолцоог халах, сонгох болон сонгогдох эрхээ шударгаар эдлэх эсэх шийдвэрийг хүлээх л үлдлээ.