Ашиглалтын шаардлага хангахгүй гэж үзсэний улмаас СБД-ийн 6-р хорооны нийтийн зориулалттай 21,22 байрыг буулган шинээр барих нийслэлийн Засаг даргын захирамж гарч байжээ. Учир нь тус байрууд 1955-1956 онуудад ашиглалтад орж байсан бөгөөд газар хөдлөлтөд тэсвэргүй, ахуйн ариун цэвэр зэрэг олон шаардлагыг хангахгүй болсон аж.

Улмаар “Уран Проект” ХХК шалгаран нийт 3300 метр квадрат талбайтай дээрх хоёр байрыг буулгаж, шинээр барих төслийг эхлүүлсэн болсон аж. 2021 онд захирамжлагч, гүйцэтгэгч, иргэн гэсэн гурван талт гэрээг оршин суугчидтай байгуулжээ. Ингэснээр барилгажилтын талбайг 2000 метр квадрат гэж тооцоолсон аж.

Харин 2022 онд 64 айлын, 400 оршин суугчтай гурван давхар 21-р байрыг буулгаснаас хойш ямар ч барилгын ажил эхлээгүйд оршин суугчид хохиролтой байна хэмээн мэдээлсэн юм. Эдгээр иргэд одоогоор тодорхой хаяггүй, ах дүү хамаатан садныдаа, түрээсийн байр, хажуу өрөөнд амьдардаг аж. 

Гэвч цөөн айл нь л “Уран Проект” ХХК-аас байр түрээслэх зардлаа гаргуулсан бол дийлэнх нэг ч төгрөг авч байгаагүй гэдгээ ярьж байлаа.

Тиймээс оршин суугчид шүүхийн маргаан үүсгэсэн бөгөөд хохирлоо барагдуулахыг шаардсаар байгаа юм байна. Байр баригдахыг хүлээж байсан өндөр настай иргэдийн зарим нь нас барсан, архаг өвчинтэй хүмүүсийн бие улам муудсан, сургууль, цэцэрлэгийн үйлчилгээ авах шаардлагатай хүүхдүүдэд хүндрэлтэй байна гэдгийг тэд хэлж байлаа. Тэдний байр сууриас хүргэхэд,

22-р байранд оршин суух хаягтай байсан С.Сарангэрэл "Өндөр настай ээж, охинтойгоо амьдардаг надад маш хүнд байна. Бидний хувьд эзэмших талбайгаа нэмэх хүсэлтэй байсан тул дахин гэрээ байгуулсан юм. Тиймээс нэмж авсан талбайн төлбөрт суутгуулах зорилгоор байр түрээслэх зардал гаргуулахгүйгээр тохиролцсон. Үүн дээр нэмээд сар бүр нэг сая төгрөг төлж байсан. Одоогоор 16 сая гаруй төгрөгийг төлсөн.

Сар бүрийн байрны түрээс болон төлбөрөө бүрэн төлөхдөө л анхаардаг тул хэрэглээнд зарцуулах мөнгө бидэнд бараг л үлддэггүй байсан. 

Удахгүй сайхан шинэ байртай болно гэж итгэдэг байсан болохоор, хэдий гурвуулаа ч гэсэн хажуу өрөө түрээсэлж амьдардаг. Хоолгүй хоносон өдрүүд маш их. Хүүхэд маань хатгалгаа, бронхит өвчтэй болчихсон. Байнгын л эм танд мөнгө үрэгдэнэ.

Нөхцөл байдал хүнд буйгаа “Уран Проект” ХХК-д хэлээд талбай нэмж авахаа болъё, мөнгөө авъя гэхээр огт халгаадаггүй. Өөдөөс битгий зовлон хэлээд байгаарай л гэнэ.

Сүүлдээ оффист нь хүртэл очих болсон. Хаалгаа түгжээд, гэрлээ унтраагаад, хөшгөө татчихдаг. Утсаар ярихаар шүүхийн маргаантай байна гээд л тасалчихдаг. Яах аа мэдэхгүй хэцүү байна" гэв.

Мөн тус байранд оршин суух хаягтай байсан бөгөөд хяналтын хорооны дарга О.Мөнхсайхан хэлэхдээ" "Барилгыг 2022 оны тавдугаар сард байрыг нураах шийдвэр гарсан тул иргэд гэрээнийхээ дагуу долоо хоногийн хугацаанд байраа чөлөөлсөн. 

Гэвч байрыг нурааж, тойруулж хашаа барьснаас өөр ямар ч ажил хийгээгүй, иргэдийг хохироож байна. Уг нь урд харагдаж буй 21-р байртай нэг төсөл боловч барилгыг нураагаагүй үлдээчихсэн.

Өнгөрсөн жилийн гуравдугаар сараас эхлэн оршин суугчид хяналтын хороогоо байгуулаад, байр орон сууцандаа орохоор тэмцэж эхэлсэн. Гэтэл энэ хугацаанд “Уран Проект” ХХК төслийн ажлаа нэг ахиулаагүй. Түүнчлэн төслийн хэрэгжүүлэгчийн эрхийг хууль бусаар цуцлуулсан гээд Нийслэлийн захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхээр маргалдаад явж буй.

Оршин суугчдын талаас илүү хувь нь өндөр настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй, хууль эрхзүйн мэдлэг мэдээлэл багатай иргэд байгааг ашиглан зөвхөн танд давуу эрх олгож байна гээд тусгайлж, нэг бүрчлэн уулзаж, хууран мэхлэх байдлаар гэрээ байгуулж, байруудыг нь чөлөөлөөд авчихсан байгаа юм.

Хяналтын хороо олон удаа нөхцөл байдлын талаар мэдээлж, Нийслэлийн удирдах газар, захиргааны хэргийн шүүхийн байгууллагуудтай уулзах, шаардах, өргөх бичиг хүргүүлсний үр дүнд анхаарал хандуулж эхэлж байна.

Нийслэлийн ИТХ-ын төлөөлөгч З.Төмөртөмөө гэх хүн “Улаанбаатар орон сууцжуулалт” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал нь юм байна. Өнөөдөр энд ирж албан ёсны мэдээллийг өглөө. Өнөөдрөөс эхлээд төр энэ төслийг хариуцаад, гадуур хүнд байдалтай яваа иргэдийг нэн түрүүнд түр орон сууцаар хангая, дулааны улирал эхэлж буй тул шинэ орон сууцыг богино хугацаанд ашиглалтад оруулж өгье гэх мэдээллийг өглөө. Ямартай ч бага боловч эргэлзээ арилж байна.

“Уран Проект” ХХК зөвхөн манай байрнаас гадна БГД-ын 3-р хороонд яг бидэнд тохиолдож буйтай ижил асуудлыг үүсгээд яваа юм билээ. Иргэд нь маргаж, анхан болон дунд шатны шүүхэд ялаад явж байгаа гэсэн.

"Уран Проект" компанийн захирал Г.Оюунтуяа гэх хүн анх гэрээ байгуулахаар ирэхдээ л дансандаа 1.5 төгрөгтэй хүн байсан юм билээ. Ямар арга аргачлалаар ийм компани сонгон шалгардаг юм бэ. 64 айл өрх орох орон гэргүй олон жил болж байхад нэг ч удаа бидэнд уучлаарай гэж ч хэлж байгаагүй. Харин "Зовлон хүлээж авахгүй. Манайх барих гэж байхад, та нар эрх цуцлуулсан. Дахиад таван жил хүлээнэ, ха ха ха гэсэн мессеж явуулдаг маш хариуцлагагүй хүн л дээ.

Үүнээс ч шившигтэй зүйл болсон нь өнгөрсөн нэгдүгээр сард бидэнтэй ирж уулзахдаа "Бид нар санхүүжилтээ шийдчихлээ. Лондонгийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй хөрөнгө оруулагч компанитай урт хугацаатай гэрээ байгуулсан. Тэр гэрээг нь 2024 оны гуравдугаар сарын 13-ны өдөр үзэглэсэн байсан. Гэтэл түүнээс яг арав хоногийн дараа оршин суугчдын 75 хувь нь цуглаад хорооныхоо иргэний танхимд хуралдаж байхад, дахин ирж мэдээлэл өгсөн. Тэр үед энэ гэрээнийхээ талаар юу ч дурдаагүй. 

Өөрөөр хэлбэл, бүтэн хоёр жилийн дараа ч гэсэн хууран мэхлэх үйл ажиллагаагаа хийсээр л явж байгаа юм" гэлээ.

“Улаанбаатар орон сууцжуулалт” ХХК нь НИТХ-ын 2024 оны 11 сарын 29-ний 184 дүгээр тогтоолоор байгуулагдсан орон нутгийн өмчит байгууллага юм байна. Ашиглалтын шаардлага хангахгүй нийтийн зориулалттай орон сууцыг дахин төлөвлөж барилгажуулахад хяналт тавих, гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэх чиг үүрэгтэйгээр ажиллаж буй гэв.

Тус компанийн гүйцэтгэх захирал З.Төмөртөмөө хэлэхдээ ""Уран Проект" ХХК дахиж энэ суурин дээр үйл ажиллагаа явуулахгүй. Шүүхээс ч гэсэн энэ компанийг татгалзуулсан. Дараагийн шинэ төсөл хэрэгжүүлэгчийг бид сонгож, ажлыг нь хийнэ.

Та нартай хийх гэрээ хэлэлцээрийг төр хийдэг болно. Асуудал үүсвэл улам дэгдээдэг нэг компани биш, Улаанбаатар хот хариуцлагыг нь үүрдэг болно. Ингэж шийдэхгүй бол ийм маргаан маш олон газар үүсээд байгаа юм.

Гэхдээ 21-р байрны асуудал хүнд байна. Энэ байрыг нураагаад, иргэдтэй нь зөвлөлдөөд төсөл хэрэгжүүлье гэхээр нэг давхрын бүх талбайг эзэмших гэрчилгээтэй нэг хүн байна. Тэр хүн талбайгаа чөлөөлөхөд татгалзаад байвал түүнтэй хамтарч ажиллах шаардлагагүй. 22-р байрны өнөөг хүртэл хохирсон иргэдийн асуудлыг Улаанбаатар хот шийднэ.

“Уран Проект” ХХК-д хандаж хэлэхэд гомдолтой байгаа бол Улаанбаатар хоттой шүүхийн маргаан үүсгэх боломжтой. Харин бид энд төсөл хэрэгжүүлнэ. Тун удахгүй хаврын дулаахан үе ирэх гэж байна. Бүтээн байгуулалтын сар богино тул бүтээмжтэй ажиллаж, шаардлагатай бол хотоос мөнгө гаргаад төслийг хэрэгжүүлээд 22-р байрны оршин суугчдын асуудлыг шийднэ" хэмээн ярилаа.

Тэгвэл үүсээд буй асуудал нь шийдэгдэхгүйгээр үлдэж болзошгүй 21-р байрны оршин суугчдын хувьд "Манай байр хоёр давхар, 38 айлын орон сууц байсан. Төсөл хэрэгжинэ гэхэд бүгд байраа чөлөөлсөн. Гэтэл нэг давхарт ААН-ийн үйл ажиллагаа явуулдаг н.Түшиг гэх хүн нэг давхрын бүх өрөө байрыг худалдаад авчихсан байгаа юм.

Олон жил төсөл хэрэгжихгүйгээс, буулгаагүй тул байрандаа эргээд оръё гэтэл нэг давхрын айлуудыг дээрх нөхцөл байдал угтсан. Энэ байр хоёр орцтой. Нэгдүгээр орцны, хоёрдугаар давхрын  оршин суугчид эргэн орсон. Харин хоёрдугаар орцны, хоёрдугаар давхруудад 22-р байрны иргэдийг оруулчихсан зэрэг хүндрэл байна.

Энд амьдарч буй хүмүүсийн нөхцөл байдал маш хүнд байна. Энэ байрыг хариуцдаг СӨХ байхгүйгээс харуул хамгаалалт, цэвэрлэгээ, арчилгаа юу ч байхгүй. Хэн дуртай нь ороод архи ууна, хогоо хаяна, шээж баана. Мөөгөнцөр хүртэл ургачихсан байдалтай.

Хэрэв н.Түшиг гэх хүн газраа чөлөөлөхгүй бол 21-р байрны оршин суугч бид хохироод л үлдэнэ. “Улаанбаатар орон сууцжуулалт” ХХК-той тохиролцоо шийдэлд хүрэхгүй бол шүүхийн маргаан үүсгэнэ" гэж байлаа.

Дээр дурдсанчлан зарим айлын байр түрээслэх зардлыг “Уран Проект” ХХК төлж байсан, бусдыг нь илүү хохироосон гэдгээс гадна н.Түшиг гэх хүнд 2 тэрбум төгрөг өгч, байр худалдан авахад нь тусалсан гэх мэдээллийг хүртэл оршин суугчид ярьж байв. 

Өөрөөр хэлбэл, тэд хоорондоо газрыг чөлөөлөхгүй байхаар тохирсон гэж харддаг ажээ. Энэ мэтчилэн олон төрлийн нөхцөл байдлуудаас нэг санаа шийдэлд хүрэхгүй байгаа нь одоог хүртэл хүндрэл дагуулаад байж болзошгүй гэдгээ ч хэлж байв.

Гэрэл зургийг Т.Бархас