Монгол Улсын Их Сургуульд  монгол хэл шинжлэлийн чиглэлээр ажиллаж буй Герман судлаач Бенжамин Бросигийг “Гаднынхны нүдээр МОНГОЛ” булангийнхаа ээлжит зочноор урилаа.

"ЯМАР Ч ҮЕД МОНГОЛ ХҮНТЭЙ ТАНИЛЦАХАД НЭЭЛТТЭЙ, ЭЕРЭГ ХАНДЛАГА МЭДРЭГДДЭГ"

- Та Монголд анх хэдэн онд ирсэн бэ?
- Анх 2005 онд Монголд ирж байсан. Тухайн үед хоёр сар ажиллаж амьдраад, 2013 онд нэг жил, түүнээс хойш цар тахлаас бусад үед жил бүр нэг сарын хугацаатай ирдэг байсан.

- 2005 онд Монголд анх ирж байсан дурсамжаасаа хуваалцаач.
-Анх ирэхэд миний монгол хэлний түвшин маш муу байсан. Мэдээж одоо үетэй харьцуулахад Улаанбаатарын хүн ам цөөн, машин ч бага байлаа. Монгол хэлийг хурдан сурч, орчинтойгоо хурдан дасан зохицохыг эрмэлзэж байсан. Тухайн үед анх удаа айраг уугаад, гэдэс хямарч багагүй сандарснаа мартдаггүй юм. Монгол сүүтэй цай, ааруул маш гоё. Зуны цагт цайнд дэвтээсэн ааруул идэх  бүр гоё.

Монгол хэлийг сонгосон учраас мэдээж монгол соёлыг мөн давхар судалсан ба энэ нь надад бүр илүү таалагдсан

- Та ямар монгол хоолонд дуртай вэ?
- Ногоотой шөлөнд дуртай. Ер нь өөх, тос багатай хоолонд дуртай. Хэдэн жилийн өмнө цагаан хоолны газар харьцангуй олон байсан ч одоо цөөрсөн юм болов уу гэж хардаг. Сайн мэдэхгүй байна. Миний мэддэг байсан газрууд ажиллахаа байсан байна лээ.

- Та Монголоор их сайн ярьж байна. Монгол хэл судлах болсон шалтгаан?
- Ахлах сургуулиа төгсөөд цааш яг ямар чиглэлээр сурахаа төдийлөн сайн мэдэхгүй байсан. Ямартай ч хэл шинжлэл болон физик хоёрын нэгийг сонгоно гэж бодож байлаа. Тухайн үед шатрын клубт хамт явдаг нэг монгол найзаасаа монгол ганц нэг үг, өгүүлбэр сурахад их сонирхолтой санагдаж эхэлсэн. Мэдээж хэл шинжлэлээр сурахад тодорхой нэг гадаад хэл сонгох шаардлагатай болно. Англи хэл гэх мэт өмнө нь маш их судлагдсан хэлийг сонгохыг хүсээгүй, сонирхлыг минь татаагүй.

Германд йогурт байдаг ч Монголынх шиг задгай тараг байдаггүй. Тэрийг л Германд нэвтрүүлмээр санагддаг

Монгол хэл нь хэл шинжлэлийн талаасаа судлагдсан түвшин нь Гана улсын Эве хэлтэй төстэй. Надад тухайн үед маш их сонирхолтой санагдсан. Монгол хэлийг сонгосон учраас мэдээж монгол соёлыг мөн давхар судалсан ба энэ нь надад бүр илүү таалагдсан. Тухайн үед Бонн их сургуульд монгол болон япон хэл шинжлэлийг давхар үзэж байсан ба надад яагаад ч юм япончуудтай ойлголцохоос эхлүүлээд, тэдний соёл ч монголынх шиг сонирхлыг минь татаагүй.

- Монголчуудын ямар зан чанар танд таалагддаг вэ?
- Айлчин, зочноо хонуулдаг ёс их гоё. Германд хэрэв айлд хонох бол заавал урьдчилж хэлэх, эсвэл айлд очоод хонох боломжтой эсэх нь тийм ч тодорхой бус. Харин Монголд айлчин, гийчин гэнэт гэрт нь ирлээ гэхэд тав тухтай хонуулдаг нь сайхан. Ямар ч үед монгол хүнтэй танилцахад нээлттэй, эерэг хандлага мэдрэгддэг. Германд харин бараг тэгдэггүй. Хэрэв тэгдэг бол манай улсын хүн хоорондын харилцааны уур амьсгал илүү эерэг, таатай болох байх.

- Монголд байхын сайхан зүйл нь юу вэ?
- Монголд байхдаа би ихэвчлэн монгол найзуудтайгаа уулзаж, тэдний гэрт зочлох нь сайхан байдаг. Мөн зуны улиралд илүү таатай буюу тэнгэр цэлмэг нь сайхан санагддаг. Есдүгээр сард бүр илүү дуртай. Учир нь би Монголын зэрлэг жимсэнд нугасгүй. Энэ үед чацаргана, нэрс, аньсыг идэж болдог. Германд аньс тэр бүр байдаггүй, харин чихрийн хольцтой л бий. Монголд задгайгаар зардаг аньс шиг жимс бараг байхгүй. 

- Тэгвэл Монголд байхад сэтгэл эмзэглүүлдэг зүйл юу вэ?
- Хогны асуудал их тулгамдсан юм шиг санагддаг. Хотын гудамжаар явахад энд тэндгүй хог харагддаг. Мэдээж зарим нь хогоо биедээ авч явж байгаад хогийн саванд хаядаг ч, ил задгай шууд хаядаг нь бий. Тиймээс хог боловсруулах технологио сайн хөгжүүлэх шаардлагатай мэт санагддаг.

"МОНГОЛЧУУДЫН ЦАГ БАРИМТЛАХ ЧАДВАР ӨМНӨХӨӨСӨӨ ХАРЬЦАНГУЙ САЙЖИРСАН"

- Монголд байдаг ямар бүтээгдэхүүн, эсвэл үйлчилгээг Германд нэвтрүүлмээр санагддаг вэ?
- Германд йогурт байдаг ч Монголынх шиг задгай тараг байдаггүй. Тэрийг л Германд нэвтрүүлмээр санагддаг. /инээв/ Мөн яг Монголд байдаг шиг аарцтай, чацарганатай зайрмаг, ааруул гээд олон төрлийн сүүн бүтээгдэхүүнийг зарагддаг болоосой гэж боддог. Гэхдээ ихэнх герман хүн ааруулд тийм ч дуртай биш байдаг юм шиг санагддаг.

- Германд байдаг ямар зүйлийг Монголд нэвтрүүлээсэй гэж боддог вэ?
- Хог хаягдалтай тэмцэх технологи. Хог боловсруулах менежментийг сайжруулах шаардлагатай санагддаг. Нүүрсний хэрэглээг халж, гэр хорооллыг халаалтаар хангах станцын хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх гэх мэт технологи байж болно. Германд ч мөн авто замын түгжрэлийн асуудал бий. Улаанбаатарт метротой болох юм бол замын түгжрэлийг сааруулахад нэмэртэй гэж боддог.

Улаанбаатарт алхаж ажлаа амжуулах нь илүү амар санагддаг.

- Та ажилдаа хэрхэн явдаг вэ?
- Гэр маань Сансарт байдаг. МУИС болон Шинжлэх Ухааны Академи руу алхдаг, хааяа автобусанд сууна. Одоо харьцангуй дулаахан байгаа болохоор алхах нь илүү амар санагддаг.

- Та өвлийн цагт Монголд байдаг уу?
- Би өмнө нь хоёр удаа өвлийн улиралд Улаанбаатарт байсан. Тухайн үед  ханиалгаж, хоолой өвдөж, уушгины асуудалтай болсон. Улаанбаатарын агаарын бохирдол их хэцүү.  Би нэг удаа Өвөр Монголын Ордос хотод байхад өвөл -20 градус байсан ч агаарын чанар хэвийн байсан.  Миний гэрээ ирэх оны гуравдугаар сард дуусах ч цааш нь үргэлжлүүлэх эсэхээ шийдээгүй байна.

- Германд цаг баримтлах ёс өндөр. Монголчууд энэ тал дээр хэр байна вэ?
- Монголчуудын цаг баримтлах хандлага өмнөхөөсөө харьцангуй сайжирсан гэж боддог. Намайг анх 2005 онд ирэхэд хүнтэй яг цагтаа уулзана гэдэг харьцангуй бэрхшээлтэй байсан. Германчууд цаг сайн барьдаг гэдэг ч заримдаа галт тэрэг нь товлолт цагнаасаа хоцордог. /инээв/ Харин шведүүд германчуудаас илүү цаг баримтлах чадвар өндөр юм шиг надад санагдсан. Би Шведэд 2010-2014 онд байсан л даа. Германд хүн дээд тал нь 15 минут хоцроход харьцангуй гайгүй гэж боддог ч Шведэд 5 минут л хоцроход маш их хоцорсонд тооцдог юм билээ.  

-Ярилцсанд баярлалаа. Танд ажлын амжилт хүсье.